Nederlandse leger & Flintlock – Trainen of vechten in de Sahel

Guest Authors: Tonny van der Mee en Jeroen Kostense


Dertig Nederlandse commando’s en mariniers zijn naar Afrika vertrokken voor de grote anti-terreuroefening Flintlock. En dat uitgerekend in Mali, waar een ontvoerde Nederlander nog altijd spoorloos is, al-Qaeda trainingskampen heeft en rebellen een bloedige strijd voeren met de regering. ‘De minister doet alsof het een training op de Veluwe is met een hek eromheen. Dat is niet zo.’


Flintlock: Training of Operatie?


Zo roerig als de politieke discussie rond de politiemissie in Kunduz is, zo stilzwijgend trainen Nederlandse elitetroepen Afrikaanse militairen in de Sahel voor de strijd tegen terrorisme. Interpol noemt de Sahel ‘het nieuwe Afghanistan’ , vanwege de criminele drugsbendes, zwaarbewapende rebellen en Noord-Afrikaanse tak van al-Qaeda (AQIM).

Toch doet Nederland al sinds 2007 mee aan Flintlock, een internationale oefening binnen de Amerikaanse oorlog tegen terreur (Operation Enduring Freedom). De Nederlandse militairen zijn nu in Burkina Faso en Senegal om de Afrikaanse collega’s te trainen voor de eindoefening in Mali (22 februari tot en met 24 maart).

Ook de VS, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje en Groot-Brittannië sturen militairen. Ze trainen speciale eenheden uit twaalf Afrikaanse landen in verkennen, eerste hulp, patrouilleren, schieten en controleposten inrichten. Het kabinet vindt het niet nodig Flintlock te melden aan de Tweede Kamer. Het is een ‘oefening’ en ‘geen operationale inzet’.

Maar volgens de SP en defensiespecialist Ko Colijn is Flintlock vergelijkbaar met de omstreden politiemissie in Kunduz. ,,In feite is het hetzelfde verhaal als Kunduz. Goed bewapende Toeareg-rebellen die eerst in Libië zaten, zijn nu afgezakt naar de Sahel en zorgen voor een oorlogssituatie in Mali. Het is daar zeer gevaarlijk.’’ Daarom vindt hij dat het kabinet deze ‘oefening’ moet melden aan de Tweede Kamer. ,,Het gaat om de vraag: waar ligt de grens tussen trainen en deelname aan een actieve operatie.’’ SP en D66 eisen opheldering van defensieminister Hans Hillen. ,,De omstandigheden zijn gewijzigd,’’ zegt SP-Kamerlid Harry van Bommel. ,,Dat was bij de regering bekend. Toch doen we, tegen beter weten in, mee. Dat is onverstandig. Het is wachten op incidenten. En als er wat gebeurt, kan het goed zijn dat dit wordt stilgehouden.’’ D66-Kamerlid Wassila Hachchi wil met spoed van Hillen weten of de veiligheid van Nederlandse militairen gegarandeerd kan worden gezien de huidige burgeroorlog. ,,Kunnen we nog wel spreken van een trainingsmissie? Ik wil snel de onderste steen boven hebben, aangezien onze troepen er binnenkort al zitten.’’


Matrix van geweld

Dat uitgerekend Mali nu gastheer is, is pikant. Flintlock vond daar – met Nederlandse deelname – ook in 2007, 2008 en 2010 plaats. Maar sindsdien is de veiligheid in het grensgebied met Algerije en Niger aanzienlijk verslechterd. Volgens een brandstofcontract van het Amerikaanse leger blijkt dat de training nu gepland stond op vijf plekken in dat risicogebied: Gao, Kidal, Menaka, Tessalit en Timboektoe. Voor al deze gebieden ontraadt Buitenlandse Zaken alle reizen. Daar bevinden zich kampen van al-Qaeda (AQIM). De terreurorganisatie gijzelt al ruim twee maanden de in Timboektoe ontvoerde Woerdenaar Sjaak Rijke. AQIM dreigt hem te doden als geprobeerd wordt hem te bevrijden. Bovendien zijn de voormalige huurlingen van Kadhaffi – voornamelijk afkomstig van de Toeareg bevolking  – met veel wapens en geld teruggekeerd naar Noord-Mali. Ze vechten een bloedige strijd met regeringstroepen en hebben twee beoogde trainingslocaties (Tessalit en Menaka) aangevallen. Daarbij zijn vele tientallen doden gevallen.

Vanwege de terreurdreiging en bloedige burgeroorlog verplaatst de Malinese regering de trainingslocatie. De oefening staat nu gepland op een basis in Kati, ten noordwesten van Bamako. Maar deze week is de onrust dus ook overgeslagen naar die steden met felle protesten tegen de regering. De risico’s voor Nederlandse militairen zijn erg groot. Defensieminister Hans Hillen zei vorig jaar dat Nederlanders niet betrokken zijn geweest bij vuurgevechten, maar hij zegt ook niet dat dat uitgesloten is. Bovendien verstrekte Hillen de Kamer onjuiste informatie. In antwoord op SP-vragen na een publicatie in het AD, stelde hij dat de Nederlanders alleen op afgeschermde militaire terreinen trainen.

Dat blijkt niet het geval, zeggen Malinese en Nederlandse bronnen die bij Flintlock betrokken zijn (geweest). ,,De echte training, zoals het schieten, vond buiten in de woestijn plaats. En ’s nachts werd gepatrouilleerd.’’ Serge Doreleyers, die voor Defensie op de Vredesschool in Mali werkte, bevestigt dat. ,,Er wordt ook in het veld getraind. In dit soort gebieden is het diffuus waar het oefenterrein begint en ophoudt.’’ Doreleyers was in 2010 zijdelings betrokken bij Flintlock in Mali. De Nederlanders zaten op een basis in Gao. ,,Toen stond een oefening in Menaka gepland. Dat ging niet door vanwege de grote risico’s. Met Flintlock maak je ook een soort statement. Als je daar traint, weet je dat je bekeken wordt. Dat schrikt ook af.’’ SP’er Van Bommel:?,,De minister doet voorkomen alsof dit een oefening op de Veluwe is, op een terrein met een hek eromheen. Dat is niet zo. De militairen doen ‘training on the job’. Ze leiden mensen op die lokaal strijden tegen terrorisme, en gaan samen op pad. Je kunt vijandige elementen tegenkomen, of aangevallen worden.’’


Verplaatsing, verkleining en verdediging


Volgens Defensie doen dit jaar 2000 militairen aan Flintlock mee. Maar vorig weekend meldden Amerikaanse en Malinese vertegenwoordigers tijdens een briefing dat het er ruim duizend worden. Enkele westerse landen sturen minder militairen. Bovendien zijn alle trainingslocaties in het gevaarlijke noorden geschrapt. Ondanks de belofte dat Mali grond- en luchttroepen paraat heeft om in te grijpen, heeft het regeringsleger de handen vol aan de burgeroorlog. De Amerikanen zeggen terug te vechten als militaire bases worden aangevallen. Dat geldt ook voor de Nederlanders, zegt AFRICOM. ,,Elk mens heeft het recht zichzelf te verdedigen. Dus als de Nederlanders aangevallen worden, mogen ze terugschieten.’’ Defensie en Buitenlandse Zaken willen alleen kwijt dat de oefening vanwege de spanningen ‘mogelijk’ wordt verplaatst en in omvang beperkt. ,,De Malinese autoriteiten en Amerikaanse organisatoren nemen de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen. Eventuele risico’s worden in de gaten gehouden. Nederland neemt zelf geen extra maatregelen.’’


Tonny van der Mee en Jeroen Kostense zijn onderzoeksjournalisten. Dit stuk stond, in een iets andere versie, eerder in het AD en in verkorte versie in het Parool. Voor meer informatie over Mali zie War on Terror and social networks in Mali  door David Gutelius in vml. Isim Review en over de Sahel en Flintlock: U.S. Training in Africa Aims to Deter Extremists door Eric Schmitt in The New York Times.

(Bron: http://religionresearch.org/martijn/2012/02/05/nederlandse-leger-flintlock-trainen-vechten-sahel/, 5 februari 2012)